Ćwiczenia grafomotoryczne
ĆWICZENIA JAK Z NUT!
ĆWICZENIA GRAFOMOTORYCZNE
JUŻ W PRZEDSZKOLU
Zdobywanie umiejętności pisania jest procesem długofalowym i interpretuje się ją nie tylko jako czynność polegającą właściwym kreśleniu liter, lecz także uwzględnia się poprawność ortograficzną, gramatyczna i stylistyczną.
Właściwa nauka pisania rozpoczyna się w klasie pierwszej, ale samo przygotowanie ręki i oka trwa już od przedszkola. Pisanie jest jedną z podstawowych sprawności, jaką dziecko ma opanować w pierwszych latach nauki. Nauka pisania, począwszy od wiernego odtwarzania znaków graficznych, jakimi są litery, poprzez różnorodne ćwiczenia, aż do jej całkowitego zautomatyzowania, jest umiejętnością trudną. Wymaga od dziecka dużego wysiłku i zaangażowania.
Przed przystąpieniem do nauki pisania, konieczne jest usprawnienie motoryczne w zakresie szybkości, precyzji, melodii kinetycznej ruchów, koordynacji ruchowej całego ciała i rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dlatego też niezmiernie ważne w procesie kształcenia umiejętności pisania jest podniesienie poziomu czynności rysowania. Można tego dokonać poprzez stosowanie różnych ćwiczeń grafomotorycznych.
Zadaniem ćwiczeń grafomotorycznych jest pomoc dziecku w osiągnięciu gotowości do nauki pisania. Służą one także korygowaniu nieprawidłowej techniki rysowania. Ważną funkcję w tym zakresie ma do spełnienia nie tylko nauczyciel, lecz przede wszystkim rodzice dziecka. To oni, jako pierwszy autorytet dziecka, powinni zachęcać je do wykonywania różnorodnych ćwiczeń mających na celu rozwijanie sprawności grafomotorycznej poprzez stymulowanie wielozmysłowe. Odgrywa to istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu dziecka. Jednocześnie wpływa to na wzmacnianie więzi rodzica z dzieckiem.
Głównym celem ćwiczeń jest przygotowanie dziecka do nauki pisania poprzez stymulację wielozmysłową oraz wdrażanie rodziców do uczestnictwa w działaniach zmierzających do rozwijania sprawności grafomotorycznej dziecka.
Cele szczegółowe to miedzy innymi:
- rozwijanie umiejętności rozumienia treści czytanego przez nauczyciela wierszyka;
- rozwijanie umiejętności pracy z rysunkiem zgodnie z instrukcją nauczyciela;
- usprawnianie techniki rysowania i pisania;
- korygowanie nieprawidłowych nawyków ruchowych koniecznych podczas pisania;
- rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej i motoryki rąk;
- usprawnianie poziomu graficznego rysunku i pisma;
- doskonalenie umiejętności wykonywania zadań zgodnie z poleceniem;
- doskonalenie umiejętności prawidłowego nazywania przedmiotów przedstawionych na rysunkach;
- doskonalenie umiejętności wypowiadania się na temat przedstawionych rysunków;
- doskonalenie opisywania przedstawionych na rysunkach sytuacji;
- doskonalenie orientacji przestrzennej i orientacji w schemacie własnego ciała;
- rozwijanie umiejętności współpracy z nauczycielem i rodzicem.
Ćwiczenia grafomotoryczne mają równe formy i stopnie trudności. Można wśród nich wyróżnić:
- Zamalowywanie obrazków – jest to najprostsza forma ćwiczeń grafomotorycznych, polega ona na zamalowywaniu różnymi kolorami drobnych cząstek, na które została podzielona płaszczyzna rysunku.
- Kalkowanie rysunków – przez folię, kalkę techniczną i ołówkową, szkło matowe. Jest to również prosta technika gdyż rysujący wodzi po wzorze ołówkiem, kredką lub pisakiem. Stopień trudności zależy od stopnia komplikacji rysunku.
- Obrysowywanie przedmiotów i rysowanie z użyciem szablonów – obie formy wymagają dobrej koordynacji rąk i oka, ponieważ rysowanie odbywa się pod kontrolą wzroku i dzięki współpracy obu rąk. Zajęcia te można zacząć od obrysowywanie własnej dłoni lub konkretnego przedmiotu, a później przejść do obrysowywania np. figur geometrycznych.
-
Rysowanie po śladzie – rysowanie po śladach wyznaczających rysunek w sposób mniej lub bardziej dokładny. Uzupełniając brakujące elementy dziecko tworzy rysunek na nowo. Stopień trudności zależy od stopnia niekompletności rysunku, a więc od rodzaju śladu:
- ślad jako szkic ma postać drobnych elementów (kropki, kreski) tworząc dość dokładny kontur rysunku
- ślad jako plan rysunku wyznaczony przez numerowane kropki
- ślad jako etap przejściowy do samodzielnego komponowania rysunku
- Rysowanie "od ręki" linii i szlaczków, figur geometrycznych – ćwiczenia polegające na samodzielnym wykonaniu rysunku bez linii pomocniczych. Dziecko powinno powtarzać te ćwiczenia wielokrotni za pomocą różnych narzędzi, na płaszczyznach o różnej wielkości. Wzory powinny zawierać linie coraz bardziej złożone oraz bardziej skomplikowane figury geometryczne. Zadania te przyjmują różne tory:
- kontynuowanie rozpoczętych linii
- uzupełnianie rysunku
- zakreskowywanie konturów rysunków liniami
- ćwiczenia w liniaturze
- szlaczki bez liniatury
-
Odwzorowywanie rysunków – czyli przerysowywanie ich zgodnie ze wzorem. Wielokrotne wykonywanie rysunków utrwala potrzebne podczas pisania stereotypy ruchowe umożliwiające swobodne kreślenie linii czy okręgów. Ważne jest by były wykonywane bez użycia pomocy np. linijki, kalki lub szablonu.
- Ćwiczenia ruchowo-słuchowo – wzrokowe - ćwiczenia grafomotoryczne, którym towarzyszy muzyka stanowią zasadniczą część metody dobrego startu. Włączenie do ćwiczeń grafomotorycznych elementów słowno – muzycznych umożliwia jednocześnie usprawnienie wszystkich trzech analizatorów (wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno - ruchowego) uczestniczących w czynności czytania i pisania. Ćwiczenie te kształcą koordynacje wzrokowo – ruchową, rozwijają motorykę rąk, kształcą prawidłowy uchwyt narzędzia graficznego, regulują napięcie mięśniowe, utrwalają nawyki ruchowe związane z kierunkiem pisania, orientację w schemacie ciała i przestrzeni.
Ćwiczenia grafomotoryczne prowadzone systematycznie pozwolą na:
- stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka
- wyrównywanie dysharmonii rozwojowych
- usprawnienie koordynacji wzrokowo – ruchowej
- usprawnienie mięśni palców i zdolności współpracy palców ręki
- wyrabianie umiejętności prawidłowego posługiwania się narzędziem piszącym
- wdrażanie dokładności, staranności, kształcenie wrażliwości estetycznej
- likwidowanie napięcia mięśniowego
- wzmacnianie cech osobowości, wzbudzanie zainteresowań, wyrabianie właściwej motywacji do nauki
Ćwiczenia grafomotoryczne wykonywane na zmianę raz jedna raz drugą ręką mogą pomóc w ustaleniu, którą ręką będzie pisało dziecko oburęczne. Nie można, nawet w dobrej wierze wywierać zbyt dużego nacisku na dziecko, aby kontynuowało ćwiczenia w sytuacji gdy przestaje się nimi interesować i co najważniejsze, wszystkie rysunki akceptujemy. Przeżycie sukcesu w rysowaniu ma dla wielu dzieci bardzo istotne znaczenie i motywuje je do wysiłków związanych z rozpoczęciem trudnej sztuki pisania.
Literatura:
- Marta Bogdanowicz Ćwiczenia grafomotoryczne Hanny Tymichowej usprawniające technikę rysowania i pisania Wyd. " Topos" Gdańsk 1991
- S. Szuman- „O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich" Nowa Szkoła nr 6/62
- A. Dzierżanka -Wyszyńska- „Rozwój psychomotoryki małego dziecka" PZWS 1972r. W-wa
- B. Wilgocka - Okoń- „Dojrzałość szkolna a środowisko"
I jeszcze:
Wreszcie jedne dzieci rysują chętnie i piszą dużo inne tego nie lubią wcale. Różnice takie zależą od wielu czynników:
- ogólnego rozwoju umysłowego dziecka,
- doświadczeń w rysowaniu,
- ogólnej sprawności ruchowej,
- rozwoju elementarnych funkcji percepcyjno-motorycznych zaangażowanych w czynności rysowania i pisania,
- sprawności funkcji wzrokowych (zaburzenia percepcji wzrokowej),
- napięcia mięśniowego (wzmożone lub zbyt małe),
- lateralizacji (leworęczność).
Usprawnianie grafomotoryczne zaczynamy od najprostszych proponuję następujące ćwiczenia:
- rysowanie patykiem na piasku,
- mazanie zmoczonym palcem w farbie po papierze,
- odciskanie zamalowanej farbą dłoni, stóp,
- obrysowywanie dłoni i stóp,
- "malowanki - niespodzianki" pod nieobecność dziecka rysuje się coś świecą, dziecko pokrywa farbą kartkę,
- rysowanie wg szablonu.
Przy takich zajęciach dziecko rozluźnia mięśnie, pokonuje lęk i ma wrażenie, że się bawi, a nie rysuje. Można też dziecku zaproponować rysowane wyliczanki lub rysowane wierszyki.
- ćwiczenia kształtujące nawyki ruchowe związane z kierunkiem pisania.
Od początku wyrabiamy u dziecka kierunek pisania od lewej do prawej strony, wskazujemy mu drogę.
- rysowanie szlaczków rozpoczętych od lewej strony,
- kreślenie linii pionowych (z góry w dół) i poziomych (z lewej do prawej),
- ćwiczenia w rysowaniu okręgów i spirali w obu kierunkach,
- ćwiczenia usprawniające koordynację wzrokowo – ruchową,
- zamalowywanie obrazków,
- kalkowanie,
- łączenie kropek,
- rysowanie po śladzie,
- kończenie szlaczków,
- odwzorowywanie rysunków zgodnie ze wzorem,
- utrwalenie poprawnego odtwarzania liter(Litery b, p, d, m, n, u są podobne po
względem kształtu, ale inaczej ułożone w przestrzeni),
- lepienie liter z plasteliny, modelowanie z drutu, wycinanie z papieru,
- wodzenie palcem po liniach wyciętych z papieru ściernego,
- rysowanie liter na tackach z piaskiem,
- układanie wyciętej litery w różnych pozycjach,
- wyszukiwanie w tekście liter,
- segregowanie obrazków z daną literą,
- łączenie litery z wyrazem,
- kojarzenie kształtu litery z nazwą obrazka,
- pisanie litery z komentarzem (piszę b jak buty),
- kalkowanie litery.
Należy pamiętać, że aby ćwiczenia przyniosły skutek muszą być wykonywane systematycznie i w atmosferze życzliwości, poczucia sukcesu. Nie możemy wykonywać ćwiczeń z dzieckiem na siłę pamiętajmy o atmosferze zabawy, gdyż są to ćwiczenia niezwykle męczące dla niezbyt jeszcze silnej rączki przedszkolaka.
