Etapy rozwoju mowy
ROZWÓJ MOWY
Etapy rozwoju mowy
- od pierwszego krzyku do swobodnego dialogu
Pracując w przedszkolu, zaobserwowałam, że z roku na rok przybywa coraz więcej dzieci z wadami wymowy. Dlatego warto, aby rodzice wiedzieli jak przebiega prawidłowy rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym. Rozwój mowy odbywa się etapami, które mają swój charakterystyczny czas pojawiania się. Zdrowe, słyszące i prawidłowo rozwijające się dziecko przyswaja sobie mowę w ciągu pierwszych 5-6 lat.
Pierwszym sposobem kontaktowania się dziecka z dorosłymi jest krzyk, za pomocą którego dziecko sygnalizuje: głód, ból, mokro, zimno.
Około 2 - 4 miesiąca życia pojawia się nowa forma komunikacji – głużenie. Jest to nieświadoma zabawa narządami głosowo - artykulacyjnymi, polegająca na wydawaniu specyficznych dźwięków: gli, tli, ebw, bwe.
Około 6-7miesiąca życia dziecko zaczyna gaworzyć tzn. w sposób zamierzony, świadomy powtarzać dźwięki, które wcześniej wydało przypadkowo lub dźwięki zasłyszane z otoczenia (powtarza całe zespoły sylab np. ba ba ba , ta ta ta, które nie mają jednak żadnego określonego znaczenia).
Około 7-8 miesiąca dziecko reaguje aktywnie na mowę. Poznaje przedmioty i zaczyna kojarzyć nazwę z przedmiotem. Poprawnie wymawia samogłoski, takie jak: a, e, i, oraz spółgłoski - m, b, n, d, t.
Końcem 1 roku życia pojawiają się pierwsze słowa wypowiadane ze zrozumieniem i są to najczęściej: nazwy osób (mama, tata, baba, dzidzi), żądanie dania czegoś (da, dać), wyrażenie sprzeciwu (ne,nie). Roczne dziecko wypowiada ze zrozumieniem od 3 do 5 wyrazów, natomiast bardzo dużo rozumie. Potrafi spełnić proste polecenia. Zna swoje imię, pokazuje części ciała.
W 2 roku życia rozwój mowy postępuje bardzo szybko. Liczba wypowiadanych znaczących słów wzrasta gwałtownie. Pod koniec 2 roku życia dziecko wypowiada kilkadziesiąt poprawnie wyartykułowanych wyrazów i niezliczoną liczbę słów zastępczych. Dziecko w tym okresie zna około 300 słów. W tym czasie występuje także dźwiękonaśladownictwo. Z powodu braku umiejętności wypowiadania odpowiednich głosek dziecko naśladuje dźwięki wydawane przez interesujące obiekty.
Dwulatek zaczyna budować pierwsze proste zdania. Jest to pierwsze czynnościowe zastosowanie reguł gramatycznych. Stąd czas między 2 i 3 rokiem życia w procesie kształtowania się mowy dziecka nazywa się okresem zdania.
Trzyletnie dziecko powinno wypowiadać zdania dłuższe, złożone z 4 - 5 słów. Dziecko w tym wieku mówi chętnie i dużo. W zasobie wypowiadanych przez trzylatka dźwięków powinny znaleźć się: samogłoski -a, o, e, y, i, ą ,ę, oraz spółgłoski - p, b, m, f, w, t, d, n, ń, l, ś, ż, ć, dź, k,g, h, j, ł. Głoski: s, z, c, dz, wymawiane są w formie zmiękczonej, a „r” artykułowane jest w postaci „l” lub jeszcze „j”. Brak jest wyraźnych końcówek w wyrazach.
Dziecko 4 - letnie wykazuje ogromną chęć porozumiewania się, zadaje bardzo dużo pytań. Rozumie i wykonuje polecenia , także i te, które zawierają wyrażenia przyimkowe, z przyimkami: na, pod, do, w, przed, za, obok, itp. Potrafi mówić o przeszłości i o przyszłości. Jego wymowa staje się dokładniejsza. Pojawiają się głoski: s, z, c, dz, i początki wibracji języka, stanowiącej przygotowanie do artykulacji głoski „r”.
Wypowiedzi dziecka 5 - letniego przyjmują formę wielozdaniową. Dziecko chętnie opowiada o przebiegu jakiegoś zdarzenia, relacjonuje obejrzany film. Doskonali się wymowa: pojawiają się głoski - r, sz, ż, cz, dż. Zanikają nieprawidłowości gramatyczne.
Dzieci w klasach „0” powinny wymawiać prawidłowo wszystkie głoski i poprawnie budować zdania z punktu widzenia logiki, gramatyki i składni. Odstępstwa od opisanego schematu mogą być liczne i różnorakie. Jednakże opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy.
Jeżeli rodzice zauważą u dziecka niepokojące odstępstwa od prawidłowości w rozwoju mowy, warto skonsultować się z logopedą. Należy pamiętać, że im wcześniej podejmie się oddziaływanie logopedyczne, tym szybciej wada wymowy zostanie wyeliminowana.
Na podstawie literatury przedmiotu opracowała Patrycja Kubica, logopeda.
